Νέα έρευνα υποστηρίζει ότι όσο αυξάνεται η ηλικία οι άνθρωποι απολαμβάνουν περισσότερο τις καθημερινές εμπειρίες ενώ οι νεότεροι αυτοπροσδιορίζονται περισσότερο με βάση ασυνήθιστες εμπειρίες.

Στην έρευνα (Bhattachrjee & Mogilner, 2014) ερωτήθηκαν πάνω από 200 άνθρωποι ηλικίας 19-79 ετών σχετικά με εμπειρίες συνηθισμένες ή ασυνήθιστες που τους κάνουν ευτυχισμένους.  Οι ασυνήθιστες εμπειρίες ευτυχίας – όπως ένα ακριβό ταξίδι -  συμβαίνουν λιγότερο συχνά, ενώ οι συνηθισμένες εμπειρίες – όπως το να βλέπεις την οικογένεια σου – είναι πολύ πιο συνηθισμένες.

Άνθρωποι όλων των ηλικιών, σύμφωνα με την έρευνα, βρίσκουν ευχαρίστηση σε κάθε είδους εμπειρία, συνηθισμένη ή ασυνήθιστη. Απολαμβάνουν τα χόμπι τους, το να βρίσκονται στην φύση, τα ταξίδια, το φαί, τον έρωτα ή απλώς να χαλαρώνουν. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ωστόσο καταφέρνουν να αντλήσουν περισσότερη ικανοποίηση από σχετικά καθημερινές δραστηριότητες. Ευχαριστιούνται περισσότερο το να περνάνε χρόνο με την οικογένεια τους, το βλέμμα κάποιου ή μια βόλτα στην εξοχή. Οι πιο νέοι αντίθετα, έχουν την τάση να προσδιορίζουν τους εαυτούς τους μέσω ασυνήθιστων εμπειριών.  Οι συγγραφείς της έρευνας εξηγούν:

 «οι νέοι αναζητούν ενεργά τον αυτοπροσδιορισμό και έτσι  βρίσκουν ιδιαίτερα ανταποδοτική την συσσώρευση ασυνήθιστων εμπειριών που σηματοδοτούν  την εξέλιξη τους μέσα από ορόσημα ζωής και τους βοηθούν να χτίσουν ένα ενδιαφέρον και βιωματικό βιογραφικό».

Επιπλέον, έρευνες υποστηρίζουν, όπως η εστίαση στις συνηθισμένες, εν αντιθέσει με τις ασυνήθιστες εμπειρίες ζωής επηρεάζεται από το πόση ζωή μας μένει ακόμα:

«φυσιολογικές εγκόσμιες στιγμές που απαρτίζουν την καθημερινότητα τείνουν να αγνοούνται, όταν το μέλλον φαίνεται απεριόριστο. Παρόλα αυτά η πιθανότητα αυτές οι καθημερινές εμπειρίες να συμβάλουν στην ευτυχία αυξάνει, όσο οι άνθρωποι συνειδητοποιούν πως οι μέρες τους είναι μετρημένες». (Bhattachrjee & Mogilner, 2014)

Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την σημασία των απολαυστικών εμπειριών. Κάποιες από τις μεγαλύτερες στιγμές της ζωής περνάνε εν ριπή οφθαλμού, χωρίς τυμπανοκρουσίες και πολύ σκέψη. Το να μάθουμε να απολαμβάνουμε αυτές τις στιγμές, είτε είναι συνηθισμένες, είτε όχι, είναι μια δεξιότητα που χρειάζεται εξάσκηση, αλλά μπορεί να φέρει τεράστια ανταμοιβή.    

Μετάφραση από το πρωτότυπο: How aging changes what make you happy  

Αποβάλλετε την αυτοκατηγορία
Ένα σύνηθες χαρακτηριστικό των ανθρώπων που σκέφτονται αρνητικά είναι η τάση να θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για ότι αρνητικό τους συμβαίνει. Αυτό σημαίνει ότι υιοθετούν έναν ρόλο θύματος στις σχέσεις τους και κατακλύζονται από ενοχικά αισθήματα. Η ενοχή δεν βοηθάει κάποιον να βγει από τον φαύλο κύκλο των σκέψεων του, καθώς φαντάζει «δίκαιη τιμωρία» από τη στιγμή που βρίσκει διαρκώς λάθη και παραλείψεις στην συμπεριφορά του.  Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης δεν αφήνει περιθώρια να μοιραστούν οι ευθύνες και σε όσους συμμετέχουν σε μια συνθήκη, πόσω δε μάλλον να μην αναζητηθούν καν ευθύνες. Αντίθετα, το άτομο βάλλεται διαρκώς από τον ίδιο του τον εαυτό για υποτιθέμενα λάθη τα οποία ανήκουν στο παρελθόν και δεν μπορούν να αλλάξουν. Αντί, να μηρυκάζετε το παρελθόν, δώστε έμφαση στο παρόν. Ενισχύστε τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν τις απόψεις και τις πράξεις σας και αφήστε τους άλλους να αναλάβουν – αν θέλουν – την ευθύνη για τις δικές τους.  

Κρατείστε ένα ημερολόγιο επιτευγμάτων
Όταν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς του αρνητισμού, εντοπίζουμε κυρίως 3 πράγματα: λάθη, αποτυχίες και αρνητικά συναισθήματα. Κάνοντας αυτήν την επιλεκτική εστίαση προσοχής τείνουμε να πιστεύουμε ότι όλη μας η ζωή κατακλύζεται από αυτά.  Επειδή, έχουμε εξασκήσει τον εαυτό μας στο να τα εντοπίζει και να τα ανακυκλώνει δεν σημαίνει πως δεν πραγματοποιούμε κάθε μέρα μικρές επιτυχίες. Μπορεί να είμαστε στοργικοί γονείς, να περνάμε τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο, να είμαστε καλοί στη μαγειρικοί ή να παρηγορούμε τους φίλους μας, όταν έχουν προβλήματα. Κάντε κάθε βράδυ πριν πέσετε για ύπνο μια ανασκόπηση της ημέρας και σκεφτείτε: «Τι καταφέρατε σήμερα; Τι κάνατε καλά;». Ενημερώνετε αυτό το ημερολόγιο επιτευγμάτων κάθε βράδυ και  ξαναδιαβάστε το στο τέλος της εβδομάδας.     

 Συναναστραφείτε με θετικούς ανθρώπους
Καλώς ή κακώς το περιβάλλον μας επηρεάζει. Το περιβάλλον δεν απαρτίζεται μόνο από άψυχα αντικείμενα, αλλά και από τους ανθρώπους με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή καθημερινά. Επιδιώξτε την συναναστροφή ή και απλώς την επικοινωνία με θετικούς ανθρώπους, με ανθρώπους που έχουν ειλικρινή χαμόγελα και έχουν να πουν μια καλή κουβέντα. Αν οι συνθήκες της καθημερινότητας σας είναι τέτοιες που πρέπει να συναναστραφείτε με αρνητικούς ανθρώπους, μειώστε στο ελάχιστο δυνατόν την επικοινωνία και ενισχύστε τα προσωπικά σας όρια για να μην επηρεάζεστε. Επιδιώξτε να γνωρίσετε νέους ανθρώπους μέσα από την ενασχόληση σας με νέες δραστηριότητες.  

Θέστε στόχους
Η στοχοθεσία και η πορεία υλοποίησης των στόχων μας είναι από μόνη της μια εξαιρετικά δημιουργική διαδικασία. Βάζοντας στόχους, επιλέγετε εσείς το μέλλον σας και διαμορφώνετε μια προσωπική πορεία. Η διαδικασία υλοποίησης ενός στόχου κρατά το μυαλό σας απασχολημένο με θετικό τρόπο, καθώς σας υποκινεί να κάνετε βήματα μπροστά, να εξελίσσεστε και να πετυχαίνετε πράγματα. Επίσης, σας βάζει στην διαδικασία να σκέφτεστε, τι θα θέλατε να πετύχετε στη ζωή σας, γεγονός που από μόνο του έχει μια θετική χροιά. Σχεδιάστε τα βήματα που θα σας οδηγήσουν στο στόχο σας και βάλτε ένα χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του. Να σκέφτεστε κάθε μέρα ότι θα τα καταφέρετε και ότι έχετε εσείς τον έλεγχο.     

Επενδύστε σε κάτι που σας αρέσει
Όταν ασχολούμαστε με κάτι που μας αρέσει ειλικρινά και όχι με κάτι με το οποίο πρέπει να ασχοληθούμε, αφοσιωνόμαστε σε αυτό 100%. Η ενασχόληση αυτή κρατάει το μυαλό μας απασχολημένο με θετικές σκέψεις και φυσικά κατακλυζόμαστε από θετικά συναισθήματα. Αποφύγετε την παγίδα να λειτουργήσετε ενοχικά απέναντι σε τέτοιες δραστηριότητες που δεν έχουν κάποια πρακτική σημασία πέρα από την ευχαρίστηση της δημιουργικότητας. Ενοχική αντιμετώπιση είναι η στάση τύπου «Χάνω το χρόνο μου με την κηπουρική, θα μπορούσα να τελειώσω το σιδέρωμα» ή «Πώς να πάω για τρέξιμο όταν έχω τόσες εκρεμμότητες στο γραφείο;». Ο ποιοτικός χρόνος που αφιερώνετε στον εαυτό σας, ο χρόνος που δεν υπαγορεύεται από τα πρέπει της καθημερινότητας σας, αλλά από τα θέλω της ψυχής σας, δεν είναι ποτέ χαμένος. Είναι επένδυση και συσσώρευση ψυχικών δυνάμεων για να αντιμετωπίζετε με περισσότερη αντοχή και θετική διάθεση την υπόλοιπη μέρα σας.    

Η θετική σκέψη έρχεται να αντιπαρατεθεί στον αρνητισμό και απαισιοδοξία που τόσο έντονα έχουν επηρεάσει το σύγχρονο τρόπο ζωής.  Η θετική σκέψη έρχεται στην ουσία να  μας υπενθυμίσει τα αυτονόητα: ότι το νόμισμα έχει πάντα δύο όψεις.  Με τον όρο θετική σκέψη θα περιέγραφα έναν τρόπο αντίληψης και ερμηνείας των συνθηκών της ζωή μας - είτε αφορά την σχέση με τον εαυτό μας ή την σχέση με τους γύρω μας, είτε αφορά το μέλλον μας ή τις παρούσες καταστάσεις – ο οποίος εντοπίζει τα θετικά στοιχεία κάθε συνθήκης και επιτρέπει το ενδεχόμενο μιας θετικής εξέλιξης ή προοπτικής. Η θετική σκέψη είναι ο τρόπος σκέψης που χαρακτηρίζεται από μια ρεαλιστική αισιοδοξία και επιμένει να βάζει το στίγμα στην θετική πλευρά των εμπειριών μας έναντι της αρνητικής.     

Αναλάβετε την ευθύνη των σκέψεων σας
Για να καταφέρετε να κατευθύνετε τις σκέψεις σας σε πιο θετικά μονοπάτια, χρειάζεται να παραδεχθείτε μια βασική αλήθεια: ότι εσείς ευθύνεστε για αυτές. Οι σκέψεις είναι δικές σας, παράγονται από το δικό σας μυαλό και ελέγχονται από σας. Αυτό ίσως ακούγεται περίεργο, ιδιαίτερα αν πιστεύατε ως τώρα ότι «οι σκέψεις ξεπηδούν μόνες τους μέσα στο μυαλό σας». Εσείς επιτρέπετε στον εαυτό σας να σκέφτεται με τον τρόπο που σκέφτεται, εσείς επιλέγετε αν θα συνεχίσετε να αναπαράγετε έναν αρνητικό τρόπο σκέψης ή όχι.  


Καταγράψτε τις αρνητικές σας σκέψεις
Για να καταφέρετε να απαλλαγείτε από αρνητικές σκέψεις χρειάζεται αρχικά να μπορέσετε να τις συνειδητοποιήσετε. Δεν μπορείτε να αλλάξετε κάτι αν δεν βρείτε τι ακριβώς είναι αυτό που πρέπει να αλλάξετε. Δημιουργήστε ημερολόγιο αρνητικών σκέψεων και καταγράψτε τις σκέψεις που περνάνε από το μυαλό σας κάθε φορά που διαπιστώνετε την διάθεση σας να αλλάζει προς το χειρότερο, κάθε φορά δηλαδή που αγχώνεστε, στρεσάρεστε, στεναχωριέστε. Προσέξτε να μην γράφετε συναισθήματα αλλά μόνο σκέψεις (τι σας συμβαίνει την δεδομένη χρονική στιγμή και τι σκέφτεστε για αυτό). Αρνητικές σκέψεις είναι οι σκέψεις μέσα από τις οποίες διακρίνετε  την τάση να αναλαμβάνετε την ευθύνη για ότι άσχημο συμβαίνει, την τάση να δίνετε περισσότερη σημασία στο αρνητικό στοιχείο μέσα σε μια περίσταση και να αγνοείτε  το θετικό, την τάση να πιστεύετε ότι μόνο αρνητικά πράγματα θα συμβούν στο μέλλον κ.α. Όλα αυτά ανήκουν στην κατηγορία των Γνωστικών Λαθών.   Αν συνεχίσετε αυτήν την καταγραφή για 1-2 εβδομάδες, θα διαπιστώσετε στην συνέχεια ότι από ένα σημείο και μετά οι σκέψεις σας γυρνάνε γύρω από τα ίδια μοτίβα. Έχουν δηλαδή κάτι κοινό και μπορούν να ομαδοποιηθούν σε 4-5 (ίσως και παραπάνω για μερικούς) σκέψεις.  


Γιατί είναι απαραίτητα λάθος η σκέψη μου;
Δεν θα χρησιμοποιούσα την λέξη λάθος, γιατί δεν υπάρχουν σωστές και λάθος σκέψεις αλλά λειτουργικές και δυσλειτουργικές. Η πιο σαφής ένδειξη είναι το συναίσθημα σας. Αν το συναίσθημα σας είναι δυσάρεστο ή ανυπόφορο το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, προφανώς κάτι φταίει για αυτό. Αν βλέπετε ανθρώπους να είναι περισσότερο χαρούμενοι με τις ίδιες ή και χειρότερες συνθήκες ζωής σε σχέση με τις δικές σας τότε προφανώς δεν φταίει το περιβάλλον για το συναίσθημα σας. Και τέλος από τη στιγμή που διαπιστώνετε επαναλαμβανόμενα μοτίβα στον τρόπο που σκέφτεστε αυτό σημαίνει ότι βάζετε την προσωπική σας πινελιά σε κάθε ενδεχόμενη ερμηνεία των πραγμάτων και η πινελιά αυτή έχει πάντα το ίδιο χρώμα: μαύρο  


Θετικά σενάρια μέλλοντος
Όταν σκέφτεστε την επόμενη βδομάδα, τον επόμενο μήνα ή χρόνο ή τα επόμενα 10 χρόνια της ζωής σας, τι συναίσθημα σας περιβάλει; Αν αυτό είναι κάτι δυσάρεστο ίσως πρέπει να αναθεωρήσετε το σενάριο ζωής που ονειρεύεστε. Χρησιμοποιώ τον όρο σενάριο γιατί είναι κάτι που δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί, βρίσκεται απλώς στο μυαλό σας. Συχνά σκεφτόμενοι το μέλλον μας ή την μελλοντική εξέλιξη κάποιων υποθέσεων που μας προβληματίζουν αναπαράγουμε διαρκώς ή εμμένουμε πεισματικά στην χειρότερη δυνατή εξέλιξη. Κάποιοι θα υποστηρίξουν πως με αυτόν τον τρόπο προετοιμάζονται για τα χειρότερα. Αν όμως στο μυαλό μας δεν πάρει φωνή και η θετική έκβαση των πραγμάτων τότε θα έχουμε απλώς κατακλυστεί από άγχος, ανασφάλεια και θλίψη. Γιατί τα συναισθήματα μας είναι απόρροια του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε. Η διαρκής έμφαση σε σενάρια του μέλλοντος που είναι αρνητικά ονομάζεται «καταστροφολογία». Προβλέπουμε «καταστροφές», φτάνουμε σε σημείο να πείσουμε τον εαυτό μας ότι όντως θα συμβούν, συμπεριφερόμαστε σαν αυτό να είναι αλήθεια και τελικά συμβάλουμε στο να γίνουν. Ανοίξτε στο μυαλό σας και άλλες οπτικές. Αναρωτηθείτε «Πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα πράγματα;» «Ποιο είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί;». Επεξεργαστείτε αυτό το σενάριο σε βάθος, σκεφτείτε το, φανταστείτε το. Τώρα αναρωτηθείτε «Τι θα μπορούσατε να κάνατε για να συμβάλετε και εσείς στην πραγμάτωση του;»  


Διερευνήστε εναλλακτικές οπτικές
Για να καταφέρουμε να σκεφτούμε διαφορετικά χρειάζεται να θέσουμε στον εαυτό μας διαφορετικά ερωτήματα; Ερωτήματα που ξεκινούν με το «Γιατί» συνήθως δεν βοηθάνε γιατί ψάχνουν για αιτίες και οι αιτίες είναι συχνά θέμα ερμηνειών. Αντί να ψάχνετε αιτίες, αναζητήστε τρόπους. Θέστε στον εαυτό σας άλλες ερωτήσεις, για να οδηγήσετε την σκέψη σας σε άλλες κατευθύνσεις. Επιλέξτε τα ερωτήματα του «Πως» και γενικότερα ερωτήματα που αναζητούν τρόπους. «Πως μπορεί να μου φανεί χρήσιμη αυτή η εμπειρία;» «Τι μπορώ να κάνω για να νιώσω καλύτερα;» «Πως μπορώ να δω την κατάσταση διαφορετικά» Να θυμάστε ότι η συνήθειες σας διαμορφώνονται από αυτό που επιλέγετε να κάνετε με μεγαλύτερη συχνότητα. Το ίδιο ισχύει και για τον τρόπο σκέψης σας. Αν αφήνεστε στον αρνητισμό, σας γίνεται συνήθεια. Καλλιεργήστε την δεξιότητα να σκέφτεστε θετικά και θα αντιληφθείτε ότι σταδιακά θα σας είναι όλο και πιο εύκολο, όλο και πιο οικείο.    


Πρόσεχε τις σκέψεις σου, γίνονται λέξεις
Πρόσεχε τις λέξεις σου, γίνονται πράξεις
Πρόσεχε τις πράξεις σου, γίνονται συνήθειες
Πρόσεχε τις συνήθειες σου, γίνονται ο χαρακτήρας σου
Πρόσεχε τον χαρακτήρα σου, γίνεται το πεπρωμένο σου

- Lao-tze, Κινέζος Φιλόσοφος & Ποιητής  

Η ψυχοθεραπεία έχει δύναμη, την δύναμη να διαχειρίζεται τα πιο κρίσιμα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Την δύναμη να βοηθάει του θεραπευόμενους να ανακαλύψουν τα προσωπικά τους νοήματα, τις καταλήξουν στις δικές τους εξηγήσεις και να χαράξουν σιγά σιγά την ιδιαίτερη πορεία τους. Ακόμα και η προοπτική του θανάτου έχει την δύναμη να δώσει νέο νόημα στην ζωή μας.

Παθητικότητα, επιθετικότητα ή διεκδικητικότητα;
Η διεκδικητικότητα είναι μια απαραίτητη δεξιότητα που διατηρεί τις ισορροπίες στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Πολλοί άνθρωποι συγχέουν την διεκδικητικότητα με την επιθετικότητα, την δυναμικότητα, την απαιτητικότητα. Η διεκδίκηση, όμως, είναι στην ουσία η χρυσή τομή ανάμεσα στην παθητικότητα και την επιθετικότητα. Ο παθητικός άνθρωπος δεν αξιώνει τίποτα από τους γύρω του, αλλά περιμένει οι άλλοι να ενδιαφερθούν για τις ανάγκες του και να τις ικανοποιήσουν. Ο επιθετικός, αντίθετα, απαιτεί διαρκώς την ικανοποίηση των αναγκών και των θέλω του, σε βάρος συχνά, των δικαιωμάτων και των αναγκών των άλλων. Ως διεκδικητικότητα περιγράφεται η συμπεριφορά σύμφωνα με την οποία, γνωστοποιούμε με δυναμισμό και αποφασιστικότητα τα θέλω, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας στους άλλους, χωρίς, όμως, να απαιτούμε πάση θυσία την ικανοποίηση τους και χωρίς να τους τα επιβάλλουμε παρά τη θέληση τους. Ο διεκδικητικός  άνθρωπος υπερασπίζεται τα δικαιώματα του, αλλά παράλληλα σέβεται και τα δικαιώματα των άλλων.

Γιατί είμαι παθητικός; Η δύναμη της σκέψης
Αυτό που συνήθως εμποδίζει κάποιους ανθρώπους από το να εκφράσουν διεκδικητικότητα είναι οι βασικές τους πεποιθήσεις. Οι πεποιθήσεις αυτές συνήθως λένε: «Αν μιλήσω θα χάσω τον έλεγχο και θα μαλώσω», ή «Τι και αν τα πω, κανείς δεν θα με ακούσει», ή «Καλύτερα να μη μιλήσω για να μη χάσω τη συμπάθεια τους». Όλες αυτές οι πεποιθήσεις σας κρατούν εγκλωβισμένους σε μια παθητική συμπεριφορά από την οποία συνήθως βγαίνετε ζημιωμένοι καθώς μηρυκάζετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας και πνίγεστε από αυτά. Και το παράλογο είναι πως ενώ ξέρετε που θα οδηγήσει η σιωπή σας, συνεχίζεται να την υπερασπίζεστε σαν κόρη οφθαλμού.  Μπορεί στην παιδική σας ηλικία να βιώσατε πολλές απαγορεύσεις και περιορισμούς, να μην εισακούγονταν οι απόψεις σας, με αποτέλεσμα να μάθατε πως η παθητική συμπεριφορά είναι η πιο συμφέρουσα. Όμως, ως ενήλικοι έχετε πλέον την ευθύνη να αποφασίσετε αν θα συνεχίσετε να λειτουργείτε με τον ίδιο τρόπο ή θα επιδιώξετε μια αλλαγή.

Ενοχές. Ξεφορτωθείτε τες!  
Αρχικά, θα πρέπει να ξεφορτωθείτε τις ενοχές. Νιώθετε ένοχοι στο ενδεχόμενο να δυσαρεστήσετε κάποιον. Νιώθετε ένοχοι, αν οι άλλοι χρειαστεί να δαπανήσουν χρόνο για σας. Δεν είστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα, ούτε για τις σκέψεις των άλλων. Αν οι άλλοι πληγωθούν, προβληματιστούν ή σοκαριστούν ακούγοντας πως και εσείς έχετε γνώμη, τότε αυτό δεν λέει κάτι για σας (πόσο αναίσθητοι είστε που τους πληγώνετε), αλλά κάτι για τους άλλους (ότι δεν σκέφτηκαν ποτέ ότι και εσείς δικαιούστε να έχετε άποψη). Και ο μόνος υπεύθυνος για αυτό, είστε εσείς αφού ποτέ δεν τολμήσατε να υποστηρίξετε την άποψη σας σοβαρά. Οι διαρκείς ενοχές σας κρατάνε απλώς πίσω και σας αναγκάζουν να ζείτε μια διπλή ζωή: αυτή που δείχνετε στους άλλους προσποιούμενοι, ότι είστε σύμφωνοι με όλα και αυτή που παίζετε μέσα στο μυαλό σας κάθε φορά που γυρνάτε σπίτι. Πείτε στον εαυτό σας «Έχω άποψη και δικαιούμαι να την πω, όπως όλοι. Δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να συμφωνήσει μαζί μου, αλλά θα πρέπει τουλάχιστον να με ακούσει».

Κανείς δεν διαβάζει τις σκέψεις σας. Μιλήστε!
Αφού λοιπόν πείσετε τον εαυτό σας να απεγκλωβιστεί από ανούσιες ενοχές και προθυμοποιηθείτε να μιλήσετε για αυτά που θέλετε, τίθεται το μεγάλο ερώτημα: «Πώς να το κάνω; Τι να πω;». Πολλοί άνθρωποι έχουν καταπιέσει τα θέλω και τα συναισθήματα τους τόσο πολύ καιρό που νιώθουν στην πραγματικότητα θυμό για τους άλλους, και τα λόγια που αυθόρμητα τους έρχονται στο μυαλό είναι άκρως επιθετικά. Εδώ κρύβεται μια παγίδα. Δεν ευθύνονται οι άλλοι για το θυμό σας, αλλά εσείς. Δεν φταίνε οι άλλοι που τόσον καιρό δεν βάζετε τα προσωπικά σας όρια, δεν φταίνε οι άλλοι που δεν εκφράζετε τις αντιρρήσεις ή τα παράπονα σας. Αφού, λοιπόν, εσείς καταπιέζετε τον εαυτό σας, εσείς προκαλείτε και τον θυμό σας. Μιλήστε χρησιμοποιώντας τον πρώτο ενικό. Περιγράψτε την κατάσταση, το πώς νιώθετε και το τι θέλετε ή περιμένετε από τους άλλους. Κοιτάξτε τους στα μάτια, όταν μιλάτε, με ήρεμο και σταθερό τόνο φωνής σαν να λέτε κάτι απόλυτα φυσιολογικό. «Όταν με ρωτάς κάθε δύο λεπτά αν τελείωσα, με αγχώνεις. Θα σε ενημερώσω εγώ αμέσως μόλις τελειώσω με τα έγγραφα». «Όταν μου φωνάζεις διαρκώς, με αποσυντονίζεις. Θα με βοηθούσες αν κατέβαζες λίγο τον τόνο της φωνής σου». Δεν είναι τόσο δύσκολο. Το μυστικό είναι στον τόνο της φωνής και στο ύφος σας. Τα ίδια λόγια μπορεί να λεχθούν με μοχθηρία, θυμό, εκνευρισμό ή ευγένεια και ηρεμία. Προτιμήστε τα δύο τελευταία. Αποφύγετε κατηγορίες και μομφές και αποφύγετε με κάθε τρόπο τις δικαιολογίες. Δεν είστε κατηγορούμενοι για κάτι.

Η γλώσσα του σώματος μετράει
Τα λόγια, όσο ισχυρά και θετικά και αν είναι, χρειάζεται να συνοδεύονται από τα αντίστοιχα μη λεκτικά στοιχεία. Εμπνέεται εμπιστοσύνη και δυναμισμό όταν συμπεριφέρεστε ανάλογα. Κοιτάξτε τον συνομιλητή σας στα μάτια, μην αποφεύγετε το βλέμμα του. Μιλήστε δυνατά και κατανοητά. Ισιώστε το σώμα σας και πάρτε μια στάση χαλαρή και αποφασιστική. Σαν να του ζητάτε κάτι απολύτως φυσιολογικό, όπως ένα ποτήρι νερό. Μιλήστε αφού έχετε εξασφαλίσει την προσοχή του. 

Διαχειριστείτε την απόρριψη
Ας μη γελιόμαστε. Το ότι βάλατε τα δυνατά σας, εξασκηθήκατε ώρες μπροστά στον καθρέφτη, βρήκατε τα κατάλληλα λόγια και το κουράγιο να ζητήσετε εκείνη την άδεια που  θέλατε εδώ και μήνες, δεν σημαίνει, ότι οπωσδήποτε θα την πάρετε. Αν απογοητευτήκατε, και σκέφτεστε να τα παρατήσετε, κακώς. Το σημαντικότερο όλων είναι πως καταφέρατε αυτό που τόσο καιρό θεωρούσατε βουνό: να ζητήσετε άδεια από τον διευθυντή σας. Και αφού το κάνατε  μια φορά μπορείτε να το κάνετε και δεύτερη, και τρίτη. Κανείς δεν γίνεται διεκδικητικός με την πρώτη και κανείς διεκδικητικός δεν παίρνει πάντα αυτό που θέλει. Αλλά, σίγουρα νιώθει καλύτερα με τον εαυτό του, οι άλλοι ξέρουν τι περιμένει από αυτούς και φυσικά ικανοποιούνται οι ανάγκες του σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτόν που τις κρατάει ως επτασφράγιστο μυστικό. 

Η επιβολή και τήρηση των προσωπικών μας ορίων δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Είναι, όμως, μια αναγκαία διαδικασία προκειμένου να διατηρήσουμε ή και να αυξήσουμε την αυτοεκτίμηση μας, αλλά και να κατορθώσουμε να ξεφύγουμε από το ρόλο του θύματος που υιοθετούμε σε κάποιες διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η επιβολή ορίων φαντάζει, ίσως ως ένα ακατόρθωτο σχέδιο. Στην πραγματικότητα έχει να κάνει με το να βρούμε τον τρόπο και τη δύναμη να λέμε όχι σε προσκλήσεις, προτάσεις, παραινέσεις που δεν μας εκφράζουν, αλλά και να εκφράζουμε τις προσωπικές μας προτιμήσεις, τα θέλω μας και τις ανάγκες μας με τρόπο που δεν παραβιάζουμε τα όρια του άλλου. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με το πρώτο: την δυσκολία που αντιμετωπίζουν αρκετοί άνθρωποι να πούνε όχι σε προϊσταμένους, συντρόφους, φίλους και γενικότερα σε ανθρώπους τους οποίους αξιολογούν ως ανώτερους, ικανότερους ή απλώς πολύ αγαπημένους.

Ένα από τα πράγματα που συναντώ συχνά στους ανθρώπους που αποφεύγουν  να λένε «όχι» είναι η ύπαρξη ενός υπόγειου φόβου. Ο φόβος έχει να κάνει με την πιθανότητα – που στο μυαλό τους παίρνει διαστάσεις βεβαιότητας – ότι, ή όποια αντίρρηση εκφράσουν, θα έχει ως συνέπεια την διατάραξη των διαπροσωπικών τους σχέσεων. Η συναίνεση και η συγκαταβατική στάση εξισώνονται στο μυαλό τους με την εξασφάλιση της αποδοχή των άλλων.  Κυρίαρχη πεποίθηση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι: «Πρέπει να συμφωνώ με τους άλλους για να με αποδέχονται».

Άλλες πάλι φορές το άτομο συνειδητοποιεί πλήρως την αντίθεση του με αυτό που άλλοι ζητούν ή περιμένουν από αυτό, αλλά θεωρεί πως δεν έχει τον κατάλληλο επικοινωνιακό τρόπο να εκφράσει την αντίθεση του. Φοβάται, δηλαδή, πως θα εκφραστεί πολύ επιθετικά, πολύ απότομα, πολύ αγενώς και αυτό θα οδηγήσει φυσικά στην διατάραξη των διαπροσωπικών του σχέσεων.

Ξεκαθαρίστε την άποψη σας
Για να αντιστρέψετε τους όρους αυτής της διαπροσωπικής συνθήκης η οποία μονίμως αποβαίνει για σας ζημιογόνα χρειάζεται αρχικά, να ενισχύσετε στο μυαλό σας τις προσωπικές σας θέσεις. Με άλλα λόγια: Ποια είναι η άποψη σας; Τι θέλετε ή τι πιστεύετε; Για να υποστηρίξετε τη θέση σας, χρειάζεται αρχικά να την βρείτε.  Σκεφτείτε τους λόγους για τους οποίους πιστεύετε ή θέλετε κάτι διαφορετικό από αυτό που σας ζητείται και βάλτε τους σε λόγια. Ισχυροποιείστε στο μυαλό σας τη στάση σας, γιατί δεν θα πείσετε κανέναν αν πρώτα δεν πείσετε τον εαυτό σας.

Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο
 Η άρνηση θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από τρία διακριτά στοιχεία προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες να εξελιχθεί μια κουβέντα σε μια προσωπική φιλονικία: Ευγένεια, αποφασιστικός τόνος φωνής & πρόταση εναλλακτικών λύσεων. Το ότι αρνούμαστε κάτι δεν σημαίνει, ότι πρέπει να το επικοινωνούμε απότομα, μονολεκτικά και με υπεκφυγές. Ο τόνος της φωνής μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για τις προθέσεις μας παρά τα ίδια μας τα λόγια. Αν διατυπώνουμε μια διαφωνία ή άρνηση ψιθυρίζοντας και κοιτάζοντας το πάτωμα, σίγουρα δεν γινόμαστε πειστικοί. Ξεκινήστε λέγοντας κάτι θετικό όπως «Σε ευχαριστώ που με σκέφτηκες…» ή «με τιμάει η πρόταση σου..» ή «καταλαβαίνω την ανάγκη σου να..» και συνοδεύστε το από το «αλλά».  «…αλλά έχω κανονίσει να βοηθήσω τη μητέρα μου σε κάτι ψώνια», «…αλλά νιώθω την ανάγκη να ξεκουραστώ σήμερα» «..αλλά δεν μου αρέσει ιδιαίτερα το συγκεκριμένο είδος μουσικής». Μην ψάχνετε για δικαιολογίες, αλλά πείτε την αλήθεια. Αν είναι εφικτό προτείνετε μια εναλλακτική λύση που ταιριάζει με το δικό σας πρόγραμμα ή απλώς με τις δικές σας προτιμήσεις: «… αν θέλεις μπορούμε να κανονίσουμε να βγούμε για φαί την Παρασκευή» ή «…αν σε εξυπηρετεί μπορώ να τα έχω έτοιμα την Τρίτη» ή «…μπορούμε να τα πούμε κάποια άλλη στιγμή» Να είστε προετοιμασμένοι για το γεγονός, ότι και οι άλλοι μπορεί να επιμείνουν στις θέσεις τους και σε αυτό που σας ζητάνε. Παραμείνετε και εσείς στις δικές σας. Επαναλάβετε τα ίδια λόγια αν χρειαστεί, με ευγένεια και σταθερότητα κοιτάζοντας το συνομιλητή σας στα μάτια. Αποφύγετε τις ατελείωτες δικαιολογίες καθώς μαρτυρούν τις τύψεις που έχετε για την άρνηση σας.  Ο συνομιλητής σας, λοιπόν, είναι πιθανόν να εκμεταλλευτεί τις τύψεις σας επιμένοντας ακόμα περισσότερο, μιας και από τη στιγμή που νιώθετε τύψεις είναι πιο εύκολο να σας πείσει. Μην ξεχνάτε εξάλλου πως εσείς αποφασίζετε για την συμπεριφορά σας και είστε αρμόδιοι για να την υποστηρίξετε.  

Η εξάσκηση βελτιώνει
Το να συγκεντρώσετε όλες τις δυνάμεις, να εξασκηθείτε νοερά ή στην πράξη και τελικά, να αρνηθείτε με επιτυχία την πρόσκληση- απαίτηση των γονιών σας να τους συνοδεύσετε σε μια τυπική επίσκεψη σε κάποιους μακρινούς θείους είναι σίγουρα μια πρώτη επιτυχία. Δεν αρκεί, όμως. Προκειμένου να καταφέρετε να εντάξετε την άρνηση στο επικοινωνιακό σας ρεπερτόριο θα πρέπει να φροντίσετε να εξασκείτε την συγκεκριμένη συμπεριφορά προκειμένου να σας βγαίνει στο μέλλον αβίαστα, χωρίς προετοιμασία και χωρίς τύψεις. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια να αρχίσετε να αρνείστε διαρκώς, ότι σας προτείνουν, μόνο και μόνο για εξάσκηση. Διατηρείστε μια ισορροπία αναλογιζόμενοι που γίνεστε υπερβολικά και αδικαιολόγητα υποχωρητικοί και λάβετε τα μέτρα σας.  

Η online ψυχοθεραπεία είναι ένας σύγχρονος και ολοένα πιο συχνά χρησιμοποιούμενος τρόπος παροχής ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών. Στην online θεραπεία, θεραπευτής και θεραπευόμενος αξιοποιούν την σύγχρονη τεχνολογία προκειμένου να έρθουν σε επικοινωνία και να πραγματοποιηθεί, σε πραγματικό χρόνο αν και από διαφορετικό χώρο, μια θεραπευτική συνεδρία. Οι συνεδρίες πραγματοποιούνται αξιοποιώντας κυρίως το skype, αλλά και την ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Η αρχική χρήση ενός τέτοιου εργαλείου προκάλεσε αρχικά τον σκεπτικισμό των πιο συντηρητικών ψυχοθεραπευτών, οι οποίοι υποστήριζαν πως η επικοινωνία δεν είναι το ίδιο ουσιαστική με την συμβατική παροχή ψυχοθεραπείας (πρόσωπο με πρόσωπο). Και ενώ, η άποψη τους δεν είναι αβάσιμη, σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, αλλά και οι προσωπικές εμπειρίες καταξιωμένων θεραπευτών ήρθαν να δώσουν μια νέα διάσταση στην onlineψυχοθεραπεία. Ο Irvin Yalom,, Αμερικανός ψυχοθεραπευτής, συγγραφέας και ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook τον Αύγουστο 2013:

 «Με ρωτάνε συχνά τη γνώμη μου για την ηλεκτρονική παροχή ψυχοθεραπείας. Πρέπει να παραδεχθώ πως στην αρχή ήμουν διστακτικός με τέτοιες προσεγγίσεις, όπως η θεραπεία μέσω skype, επειδή θεωρώ πολύ σημαντική τη σχέση θεραπευτή- ασθενή και φοβόμουν πως η θεραπεία θα αραίωνε αν οι δύο δεν συναντιόνταν στο ίδιο δωμάτιο. Παρόλα αυτά τα τελευταία δύο χρόνια άλλαξα γνώμη. Έχω παράσχει θεραπευτική δουλειά μέσω skype και πιστεύω πως ήταν αποδοτική, τόσο όσο αν είχε πραγματοποιηθεί με τον συμβατικό τρόπο.  Έχω δει ασθενείς από απομακρυσμένες περιοχές, όπου δεν υπάρχει θεραπευτής σε ακτίνα εκατοντάδων χιλιομέτρων, έχω δει θεραπευτές που ζουν σε μικρές κοινότητες και γνώριζαν όλους τους θεραπευτές συναδέλφους τους, ασθενείς με κινητικά προβλήματα που δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν και επίσης ασθενείς από άλλες χώρες που είχαν επηρεαστεί από τα γραπτά μου και ήθελαν να δουλέψουν μαζί μου. Ίσως στο μέλλον οι θεραπευτικές ομάδες να πραγματοποιούνται μέσω καινούριων εφαρμογών του skype».  

Αλλά και νέα ερευνητικά δεδομένα έρχονται να αναδείξουν την αποτελεσματικότητα της onlineψυχοθεραπείας. Κλινικοί ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης μελέτησαν την παροχή ψυχοθεραπείας μέσω internet σε αντίθεση με την κλασσική ψυχοθεραπεία σε ασθενείς που έπασχαν από κατάθλιψη. 6 θεραπευτές παρείχαν ψυχοθεραπεία σε συνολικά 62 ασθενείς με συμπτώματα κατάθλιψης. Οι μισοί από τους ασθενείς έλαβαν ψυχοθεραπεία με τον παραδοσιακό τρόπο ενώ οι άλλοι μισοί μέσω internet. Στο τέλος της θεραπείας το 53% των ασθενών που τους παρασχέθηκε ψυχοθεραπεία μέσω internet δεν είχαν πλέον κανένα σύμπτωμα κατάθλιψης. Το αντίστοιχο ποσοστό για αυτούς που αξιοποίησαν την κλασσική ψυχοθεραπεία ήταν 50%. Και ενώ, τα δύο αυτά ποσοστά είναι παραπλήσια, η αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας μέσω internet αναδείχθηκε 3 μήνες μετά τη λήξη της θεραπείας. Το ποσοστό αυτών που δεν ανέφεραν συμπτώματα κατάθλιψης 3 μήνες μετά τη λήξη της θεραπείας ήταν  57% (από 53) για τους ασθενείς που θεραπεύτηκαν internet ενώ για τους ασθενείς που χρησιμοποίησαν την κλασσική ψυχοθεραπεία έπεσε στα 42% (από 50). Οι ασθενείς που τους παρασχέθηκαν ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες μέσω διαδικτύου ανέφεραν πως τους βοήθησε η δυνατότητα να ανατρέχουν σε προηγούμενα Mail των θεραπευτών τους.

Αντίστοιχα αποτελέσματα βρέθηκαν και σε έρευνα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Στην έρευνα πήραν μέρος 39.000 Βρετανοί με ήπια και μέτρια συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας όσοι ασθενείς έλαβαν Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία μέσω τηλεφώνου ωφελήθηκαν το ίδιο, αν όχι περισσότερο από αυτούς συμμετείχαν στην συμβατική πρόσωπο με πρόσωπο θεραπεία.  

Ποια είναι τα οφέλη
Συνοψίζοντας ερευνητικά δεδομένα και προσωπικές μαρτυρίες μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως τα πλεονεκτήματα την online ψυχοθεραπείας δεν είναι αμελητέα.

• Δίνει την δυνατότητα ψυχοθεραπείας σε ανθρώπους που για λόγους υγείας δεν μπορούν ή τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να μετακινηθούν από το σπίτι τους
• Δίνει πρόσβαση σε ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες σε ανθρώπους που διαβιούν σε απομακρυσμένες περιοχές.
• Εξοικονομεί χρήματα και χρόνο σε ανθρώπους για τους οποίους η μετακίνηση προς και από τον θεραπευτή της επιλογής τους είναι χρονοβόρα και δαπανηρή
• Είναι ευέλικτη καθώς προσαρμόζεται ευκολότερα σε ανθρώπους με βαρύ φόρτο εργασίας και ασταθές ωράριο (η συνεδρία μπορεί να προγραμματιστεί και να πραγματοποιηθεί πιο γρήγορα) 
• Διευκολύνει την έναρξη μιας θεραπευτικής σχέσης για τους ανθρώπους που εμποδίζονται από την ίδια την φύση των προβλημάτων τους να βγουν από το σπίτι (αγοραφοβία, κοινωνική φοβία, κλειστοφοβία κτλ).   

Ποιοι είναι οι περιορισμοί

• Η online ψυχοθεραπεία δεν είναι εύκολη για ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με την σύγχρονη τεχνολογία και με τη χρήση του skype.
• Δεν ενδείκνυται για ασθενείς με βαριά ψυχοπαθολογία και αυτοκτονικές τάσεις
• Το ιατρικό απόρρητα θεραπευτή – θεραπευόμενου είναι πιο εύκολο να παραβιαστεί (πχ από hackers) 
• Μπορεί να λειτουργήσει ως μπούμερανγκ σε ανθρώπους ήδη εξαρτημένους από το διαδίκτυο με ελλείπεις κοινωνικές δεξιότητες   

Η αρνητική κριτική αποτελεί για πολλούς ανθρώπους ένα μελανό σημείο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Φοβούνται μήπως πέσουν θύμα της, προσπαθούν πάσει θυσία να αποφύγουν δυσμενή σχόλια για τον εαυτό τους, συμμορφώνονται σε κοινωνικές νόρμες ή επιταγές τρίτων που δεν τους αντιπροσωπεύουν και στην περίπτωση που δεχθούν ένα τέτοιο σχόλιο διαταράσσεται η ήδη κλονισμένη αυτοεκτίμηση τους.

Είναι αναπόφευκτο στις διαπροσωπικές και επαγγελματικές μας σχέσεις να δεχθούμε σχόλια και κριτικές που δεν μας αρέσουν. Η αλήθεια είναι ότι συχνά πρέπει να αναρωτιόμαστε για τις προθέσεις αυτού που ασκεί κριτική. Στην περίπτωση που τις θεωρήσουμε κακόβουλες, παύει να έχει αξία η όποια κριτική ασκεί, καθώς δεν καθοδηγείται από την πρόθεση του να μας αξιολογήσει αλλά από την επιθυμία του να μας πληγώσει. Στην περίπτωση που αναγνωρίζουμε την πρόθεση του άλλου να μας βοηθήσει ή έστω να συμβάλει στην προσωπική μας βελτίωση, τα πράγματα γίνονται κάπως πιο εύκολα. Αρχικά ,χρειάζεται να αποδεχθούμε το γεγονός, ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του προσωπικά κριτήρια με τα οποία αξιολογεί, τόσο τον εαυτό του ,όσο και τους γύρω του. Αν για παράδειγμα κάποιος σας ασκεί κριτική λέγοντας σας «Είσαι πολύ σχολαστικός με τα κείμενα που διορθώνεις και καθυστερείς πολύ στη δουλειά» αυτό σημαίνει πως έχει κάποια συγκεκριμένα προσωπικά στάνταρντ που διαχωρίζουν το «σχολαστικός» - από το «πολύ σχολαστικός» τα οποία στάνταρτ μπορεί να μην συμφωνούν με τα δικά σας. Η κριτική λοιπόν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα προσωπικά κριτήρια του κριτή, τα οποία έχετε την επιλογή να αποδεχθείτε ή όχι. Ένα δεύτερο σημείο για το οποίο χρειάζεται να αναρωτηθείτε είναι κατά πόσο δέχεστε το δικαίωμα του άλλου να σας κρίνει. Δέχεστε κριτική από το αφεντικό σας; Από τους συναδέλφους σας; Από τους φίλους σας; Ίσως, σε διαφορετικό βαθμό από τον καθένα. Πολλές φορές εναντιωνόμαστε στο δικαίωμα κάποιου φίλου ή συναδέλφου να μας ασκεί κριτική μόνο και μόνο επειδή η κριτική που ασκεί δεν μας αρέσει. Αν μας έκανε όμως ένα κοπλιμέντο θα αντιδρούσαμε διαφορετικά. Μην ξεχνάτε ωστόσο, πως κάθε είδους κριτική μπορεί να αποτελέσει μια αφορμή, είτε για να επαναξιολογήσετε στοιχεία του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς σας, είτε για να εξασκηθείτε ενεργά σε επικοινωνιακές δεξιότητες χρήσιμες για την διατήρηση της αυτοεκτίμησης σας.  

Παραμείνετε ψύχραιμοι
Η πρώτη σας συναισθηματική αντίδραση ίσως δεν είναι και η ενδεδειγμένη βάση για να στήσετε την επιχειρηματολογία σας. Δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο πριν πείτε οτιδήποτε. Μιλήστε αφού έχετε βρει την αυτοκυριαρχία σας ή φροντίστε να μην την χάσετε καθόλου.     

Μπείτε σε λεπτομέρειες; 
Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε την κριτική που σας γίνεται είναι να θέσετε σε αυτόν που σας κρίνει διευκρινιστικές ερωτήσεις αναφορικά με το σχόλιο του. Με τον τρόπο αυτό θα είτε θα πάρετε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με μια ασαφή ή υποκειμενική κριτική ή θα φέρετε τον συνομιλητή σας σε αμηχανία σε περίπτωση που το σχόλιο του είναι ανυπόστατο. Χρησιμοποιείστε ανοιχτές ερωτήσεις προκειμένου να προάγεται το διάλογο. Για παράδειγμα «Τι εννοείς όταν λες ότι είμαι βαρετός;» ή «Τι κάνω/ λέω που να με κάνει βαρετό για σένα;», «Τι θα ήθελες να κάνω για να μην βαριέσαι;». Διερευνήστε με φιλική διάθεση τα καυστικά σχόλια που δέχεστε και μπορεί να οδηγηθείτε σε διαφορετικά συμπεράσματα:   «Άρα κάθε φορά που συζητάω για περιβαλλοντικά θέματα εσύ βαριέσαι;» « Αυτό σημαίνει πως είμαι βαρετός ή πως εσύ βαριέσαι με τις συζητήσεις περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος;» Η διερεύνηση είναι χρήσιμη στις περιπτώσεις που μας ενδιαφέρει η σχέση με τον συνομιλούντα και θέλουμε να την διατηρήσουμε σε ένα καλό επίπεδο.  

Συμφωνείστε και με το παραπάνω
Η τεχνική αυτή είναι κατάλληλη όταν στην ουσία αυτός που μας ασκεί κριτική έχει δίκιο. Στις περιπτώσεις αυτές μπαίνουμε συνήθως σε μια διαδικασία όπου απολογούμαστε για τον εαυτό μας παρακινούμενοι από τις ενοχές που νιώθουμε. Αυτό στην ουσία δίνει έδαφος στον κριτή μας να συνεχίσει και εμείς νιώθουμε ακόμα περισσότερο ένοχοι. Για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, δεν έχετε παρά να κάνετε τρία πράγματα: 1. Να συμφωνήσετε με την κριτική επαυξάνωντας 2. Να μην απολογηθείτε 3. Να μην ζητήσετε συγνώμη. Το να κινηθείτε προς την κατεύθυνση του κριτή σας, ασκώντας και εσείς ο ίδιος κριτική στον εαυτό σας, μπορεί να αλλάξει τη ροή της συζήτησης σας προς όφελος σας.
 Πχ - «Με αυτήν την ακαταστασία σου δεν μπορώ να βρω τίποτα εδώ μέσα»           
      - «Έχεις δίκιο. Ποτέ δεν καταφέρνω να τακτοποιήσω σωστά τα πράγματα μου και σε δυσκολεύω»
Ασκώντας ουσιαστικά εσείς αρνητική αυτοκριτική χωρίς δικαιολογίες και ενοχές, παραδέχεστε το λάθος σας ανοιχτά, δεν επιτρέπετε να εκμεταλλευτεί ο άλλος τις ενοχές σας, αποπνέοντας το μήνυμα ότι αποδέχεστε το δικαίωμα σας στο λάθος. Ο κριτής σας μπορεί τελικά να πάρει και το μέρος σας: «Δεν είπα ότι είσαι πάντα ακατάστατος. Απλά τις τελευταίες μέρες έχει παραγίνει το πράγμα».

Θολώστε το τοπίο
 Ένας λόγος που μας αναστατώνει η κριτική των άλλων είναι γιατί εμπεριέχει κάποια αληθή στοιχεία. Μπορεί να μην θέλουμε να τα δούμε ή να τα συζητήσουμε με τον καθένα αλλά αντί να αρνηθούμε πεισματικά την ύπαρξη τους και να πασχίσουμε να πείσουμε τον συνομιλητή μας ότι είμαστε το αντίθετο από αυτό που πιστεύει, μπορούμε απλώς να το αποδεχθούμε μέσα σε ένα κλίμα ασάφειας και γενικότητας. Συνήθως, ο κριτής μας δεν περιμένει να αντιμετωπίσουμε με στωικότητα και αποδοχή ένα αρνητικό μας γνώρισμα. Μάλλον περιμένει να μας φέρει σε αμηχανία και να αρχίσουμε τις απολογίες. Μην απαντώντας ευθέως, δεν του δίνουμε και το έρεισμα για να συνεχίσει την επικριτική του συμπεριφορά. «Ναι, η αλήθεια είναι ότι γίνομαι εγωιστής κάποιες φορές» «Τι να πω; Τεμπελιάζω που και που, όπως όλοι» Στην ουσία δεν αποδεχόμαστε πλήρως την επίκριση που μας γίνεται αλλά την γενική αλήθεια που εμπεριέχει η κρίση.  

Μην τη δέχεστε
Το ότι κάποιος επιλέγει να εκφραστεί έντονα αρνητικά για το άτομο μας ή ακόμα και να μας προσβάλει, σημαίνει ότι πρέπει να προσβληθούμε; Ο τρόπος που ο καθένας εκφράζεται λέει πρωτίστως κάτι για τον ίδιο. Αν επομένως έχετε απέναντι σας κάποιον που συνηθίζει να πληγώνει με τα λόγια του, να βρίσκει μονίμως αρνητικά στους άλλους και έχει αναγάγει την κριτική σε άθλημα, έχετε την επιλογή απλώς μείνετε αδιάφοροι απαντώντας με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο: με ευγένεια και ηρεμία και φυσικά με χαμόγελο. «θα μπορούσα να λάβω σοβαρά τα σχόλια σας, αν δεν γίνονταν με τόση εμπάθεια και δηκτικότητα. Σας ευχαριστώ ούτως ή άλλως για το χρόνο που αφιερώσατε να τα μοιραστείτε μαζί μου».  Άλλωστε, όταν ο στόχος του άλλου είναι να σας προσβάλλει, το πιο πιθανό είναι να υπερβάλει στα χαρακτηριστικά που θα σας προσάψει ακριβώς για πετύχει τον στόχο του. Η δική σας στάση (αδιαφορία, χαμόγελο, απαξίωση κτλ) θα πρέπει να αντικατοπτρίζει το δικό σας επίπεδο αλλά και να θέτει τους όρους με τους οποίους δέχεστε μια επικοινωνία. «Λυπάμαι που δεν θα συμμετέχω σε αυτήν την συζήτηση, αλλά ο τόνος και το περιεχόμενο της δεν μου αρμόζει».  

Παραμείνετε ευγενείς
Είναι αλήθεια ότι συχνά παρασυρόμαστε σε διαλόγους και τακτικές επικοινωνίας που δεν μας αρμόζουν. Αν το ύφος του συνομιλητή μας είναι επιθετικό, στομφώδες, αγενές, επικριτικό, μπαίνουμε ασυναίσθητα στην διαδικασία να απαντήσουμε με το ίδιο ύφος. Αυτό οδηγεί σε ένταση και τελικά σε σύγκρουση. Παραμείνετε ευγενικοί και ψύχραιμοι ακόμα και όταν το ύφος του άλλου είναι αγενές. Η ευγένεια μπορεί να βοηθήσει το συνομιλητή – κριτή σας να ρίξει τους τόνους αλλά και να αναθεωρήσει αυτά τα οποία σας καταλογίζει, αν έρθει αντιμέτωπος με μια στάση σταθερή, αποφασιστική και ευγενή. Σίγουρα θα μετριάσει την βαρύτητα των όσων λέει. Και σίγουρα δεν θα έχετε να μετανιώνετε για τον τρόπο που μιλήσατε.   

Μετρήστε μέχρι το 10 πριν μιλήσετε… ή μέχρι το 20

Αν δέχεστε μια άσχημη κριτική, ίσως η πρώτη σας σκέψη και αντίδραση είναι να την αντικρούσετε αμέσως, να την αρνηθείτε και να κάνετε ότι μπορείτε για να πείσετε τον συνομιλητή σας, ότι έχει άδικο.  Δεχόμενοι αρνητική κριτική αισθανόμαστε συνήθως προσβεβλημένοι, θιγμένοι, θυμωμένοι, αδικημένοι κ.ο.κ. Η αντίδραση μας, λοιπόν, – ειδικά αν είναι άμεση - καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τον πληγωμένο μας εγωισμό και όχι από τη λογική μας. Με αυτόν τον τρόπο λέμε πράματα που συχνά μετανιώνουμε εκ των υστέρων, καθώς μπορεί να μην έχουν καμία απολύτως σχέση με αυτό για το οποίο δεχθήκαμε την κριτική. Δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο να ηρεμήσει και ανακτήσει την ψυχραιμία του. Μετά μιλήστε.     

Μην το δέχεστε 

Ένας άνδρας διέκοψε τον Βούδα ενώ έβγαζε κάποιο κήρυγμα και τον έβρισε. Ο Βούδας περίμενε μέχρι να τελειώσει ο άνδρας και του είπε:
-  «Αν κάποιος σου προσφέρει ένα δώρο και το αρνηθείς, σε ποιον ανήκει το δώρο;»
-   «Σε αυτόν που το πρόσφερε» απάντησε ο άνδρας.
-   «Τότε αρνούμαι να δεχθώ τις προσβολές σου και σου ζητώ να τις κρατήσεις για τον εαυτό σου», του απάντησε ο Βούδας    
Αν θεωρείτε, ότι η κριτική κάποιου, είναι προϊόν κακόβουλης σκοπιμότητας και έχει ως στόχο απλά να σας προσβάλει, έχετε πάντα την επιλογή…. να μην προσβληθείτε. Άλλωστε πολλές φορές τα λόγια λένε κάτι για αυτόν που τα λέει και όχι για αυτόν στον οποίο απευθύνονται…   

Αντιμετωπίστε το ίδιο τον έπαινο και την κριτική

Αν οι έπαινοι σας κάνουν να νιώθετε περήφανοι και σας γεμίζουν με χαρά και θετικά συναισθήματα τότε η αρνητική κριτική θα σας καταρρακώνει. Αυτό σημαίνει, ότι αφήνετε την γνώμη των άλλων να επηρεάζει τη συναισθηματική σας κατάσταση, είτε προς τη θετική, είτε προς την αρνητική κατεύθυνση. Το υγιές είναι να έχετε αναπτύξει ένα εσωτερικό κριτήριο για να αξιολογείτε τον εαυτό σας, αλλά και την κριτική που δέχεστε. Οι άνθρωποι εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις μέσα από την κριτική που ασκούν. Αλλά είναι μόνο αυτό: Οι προσωπικές του απόψεις. Δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζεται και η δική σας η γνώμη με αυτές.  Αξιολογείστε αυτό που σας λένε και διερωτηθείτε αν έχει κάποια δόση αλήθειας και κατά πόσο μπορεί να συμβάλει στην προσωπική σας βελτίωση.   

Μπείτε σε λεπτομέρειες

Αντί να ανταποδώσετε τα πυρά εκφράζοντας ισάξιες ή και μεγαλύτερες κατηγορίες, ζητείστε με ήρεμο τρόπο διευκρινήσεις. Για παράδειγμα, αν κάποιος σας πει: «Είσαι πολύ αφελής» Ρωτήστε: «Γιατί με θεωρείς αφελή;»                
               «Τι έχω κάνει που να δείχνει αφέλεια;» ή                
               «Τι θεωρείς, ότι θα έπρεπε να είχα κάνει διαφορετικά;» 
 Καλλιεργώντας την επικοινωνία δίνετε στο διάλογο μια ευκαιρία και αποφεύγετε τη σύγκρουση. Μέσα από τις ερωτήσεις μπορεί να διαπιστώσετε ότι ο χαρακτηρισμός που σας προσάπτει ο άλλος είναι ανεδαφικός καθώς δεν έχει συγκεκριμένα παραδείγματα για να τον υποστηρίξει. Υπάρχει πάντα βέβαια η πιθανότητα αυτό που σας λένε να έχει μια δόση αλήθειας και ρωτώντας είναι η ευκαιρία σας να μάθετε περισσότερα πράγματα για τον εαυτό σας που πιθανόν αγνοούσατε ή για τα οποία απλά εθελοτυφλούσατε. Η κριτική είναι συχνά πιο σίγουρος δρόμος για την αυτοβελτίωση από τον έπαινο.     

Δώστε σημασία στα μη λεκτικά στοιχεία

Η κριτική δεν είναι απλώς θέμα λέξεων. Ο τόνος της φωνής, η γλώσσα του σώματος, η στίξη, το βλέμμα είναι όλα στοιχεία που συνθέτουν το μήνυμα που προσπαθεί να περάσει κάποιος μέσα από τα λόγια του. Για το λόγο αυτό τα μηνύματα σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κτλ), σε κινητά και σε mail είναι γενικά αναξιόπιστα όσον αφορά το ύφος και τις προθέσεις του αποστολέα. Η κριτική είναι καλό να μην ασκείται μέσω αυτών, αλλά και να μην απαντάτε σε τέτοιου τύπου μηνύματα καθώς ενέχετε συχνά ο κίνδυνος της παρεξήγησης.